در نيمه ي دوم سده ي بيستم، جمعيت جهان از 2/5 ميليارد نفر در سال 1950 به 6 ميليارد نفر در سال 2000 رسيد ( بيش از دو برابر ) و تقاضا براي محصولات كشاورزي، ناشي از رشد جمعيت و افزايش درآمد به بيش از سه برابر افزايش يافت. افزايش مصرف آبزيان نيز به همراه افزايش جمعيت و تقاضا براي محصولات كشاورزي افزايش يافت. تا سال 1980 افزايش مصرف آبزيان در نتيجه ي افزايش صيد بوده است ولي در سالهاي اخير افزايش در مصرف با پرورش آبزياني مانند ماهي قزل آلا جبران شده است. سهم آبزيان در تامين غذاي بشر تا سال 2025 بايد به 164 ميليون تن برسد كه 64 ميليون تن آن مربوط به پرورش آبزيان و بقيه ناشي از صيد درياهاست. در حالي كه اكنون 15 ميليون تن آبزي توليد شده در جهان نتيجه ي تكثير و پرورش آبزيان است. در اين ميان ايران با داشتن 1000 كيلومتر مرز دريايي در شمال و 1600 كيلومتر مرز دريايي در جنوب، يكي از معدود كشورهايي است كه استعداد بالقوه ي آبزي پروري دريايي را داراست. در ميان فعاليت هاي گوناگون بخش شيلات در سال هاي اخير، صنعت پرورش ماهي قزل آلا در نقاط مساعد كشور رشد و توسعه يافته است. نمودار زير رشد جهاني آبزي پروري در محدوده 1990 تا 2030 را نشان مي دهد.
ميزان پرورش وصيد آبزيان ازسال 1990 تا 2030: آمارنامه فائو 2018؛ واحد: ميليون تن.
شيلات و پرورش آبزيان در سال هاي اخير در ايران رشد چشمگيري داشته است، اما به موازات اين توسعه با مشکلاتي نيز مواجه شده است. يکي از چالش هاي موجود در اين زمينه بروز بيماري هاي عفوني به ويژه با منشا ويروسي و باکتريايي مي باشد. بروز و شيوع بيماري هاي مذکور در برخي مناطق کشور به ويژه در صنعت قزل آلا بيشتر مورد توجه قرار گرفته است بطوري که تاکنون بيماري هايي نظير ويروس هاي نکروز عفوني بافت هاي خون ساز (IHN)، نکروز عفوني پانکراس (IPN)، سپتي سمي خونريزي دهنده ويروسي (VHS) و باکتري هاي استرپتوکوکوزيس، لاکتوکوکوزيس، يرسينيوزيس، سپتيسمي هاي ناشي از آئروموناس هاي متحرک در بسياري از مزارع قزل آلاي کشور شناسايي و تاييد شده است. بررسي هاي به عمل آمده نشان مي دهد که در اغلب موارد انتقال اين بيماري ها از طريق آب صورت مي پذيرد. هر چند توليد آبزي پروري به عنوان غذا، صنعتي رو به گسترش است ليکن بيماري ها يکي از مهم ترين عوامل محدود کننده و خسارت زا بر اين صنعت هستند. بيماري هاي ماهيان شامل بيماري هاي غيرعفوني (محيطي، تغذيه اي و ژنتيکي) و بيماري هاي عفوني هستند که مورد اخير به علت مسري بودن داراي جايگاه ويژه اي بوده و در صورتي که خسارت ماهيان تلف شده، هزينه درمان و کاهش ميزان رشد ماهياني که بعد از بيماري بهبود مي يابند محاسبه شود منجر به افزايش قيمت توليد و سود کم آبزي پروري مي گردد.
مقايسه ميزان توليد ماهيان پرواري و بچه ماهي قزل آلاي رنگين کمان در ايران در فاصله زماني 1380-1396
حفظ امنيت زيستي در آبزي پروري مشکل است ولي غير ممکن نيست. توجه به شناسايي دقيق وقايع پيش آمده در سيستم پرورش، توجه درست به تجزيه و تحليل چگونگي بروز بيماري ها و راه هاي انتقال آنها و نيز جنبه هايي که احتمال توسعه بيماري را ميسر مي سازند بخشي از رهيافت هاي اپيدميولوژي است که در سيستم هاي توليد و پرورش آبزيان قابل استفاده است. با توجه به اين مسايل، کاربرد روش هايي از گنايي که بتواند به طور موثري بيماري هاي ذکر شده را کنترل نمايد مي تواند به همراه يک بينش سازمان يافته در درک فرآيند بيماري و برنامه ريزي موثر در کنترل بيماري، در نهايت منجر به کاهش تلفات شود. يکي از اين روش هاي گنايي استفاده از اشعه فرابنفش (UV) است که در شکل زير نيز مشاهده مي شود.
کاربرد اين روش طي چند سال گذشته متداول شده است و ضمن تاثير مناسب بر ماهي ها نيز تاثير نمي گذارد زيرا خارج از محل توليد و پرورش ماهي انجام مي شود. بعبارت ديگر آب پيش از رسيدن به ماهي يا تخم آنها تحت تابش قرار مي گيرد و در نهايت پس از سالم سازي براي پرورش و تکثير استفاده مي شود.
منبع : تکثير و پروش ماهي
درباره این سایت